25 vjet Euro

Me gjithë papërsosmëritë, euro është dëshmuar të jetë më e mirë se alternativa e mospasjes dhe e ka krijuar një zonë stabiliteti.

Euro u konceptua në Madrid në dhjetor të vitit 1995, si një mënyrë për t’i dhënë fund krizës së mekanizmit të kursit të këmbimit të Sistemit Monetar Evropian (EMS) që kishte filluar në shtator të vitit 1992 me krizën e sterlinës. Dhe pati një zhvillim të gjatë, deri katër vjet më vonë, kur, më 1 janar 1999, barazitë e monedhës u fiksuan në mënyrë të pakthyeshme dhe BQE mori kontrollin e politikës monetare.

Që atëherë kanë ndodhur shumë zhvillime. Ndryshe nga parashikimet e tmerrshme të ekonomistëve të njohur, si Milton Friedman apo Martin Feldstein, të cilët parashikuan dështimin e euros për shkak të papërsosmërisë së strukturës së saj dhe rrezikut ekonomik dhe politik që sillte kjo, monedha e përbashkët jo vetëm që ka mbijetuar, por ka anëtarë të shtuar në mënyrë të vazhdueshme në klubin e tij: inkorporimi i fundit i Kroacisë e çon numrin e vendeve të euros në 20, pothuajse dyfishi i 11 vendeve fillestare.

Dhe katër vende të tjera – Andorra, San Marino, Vatikani dhe Monako – përdorin euron dhe mund të nxjerrin monedhat e tyre euro. Por nuk ka qenë një rrugëtim i lehtë. Janë bërë gabime, disa të shmangshme, të tjera rezultat i papërvojës apo dinamikave të çoroditura politike, të cilat e afruan euron shumë pranë greminës gjatë krizës dhe që e kanë kufizuar kapacitetin e eurozonës për rritje.

Nga një këndvështrim historik, historia e euros është historia e krizave të saj. Bumi ekonomik gjerman i gjeneruar nga bashkimi i dy Gjermanive ishte një goditje asimetrike për Evropën, duke e shtyrë Bundesbankën ta adoptonte një pozicion të fortë anti-inflacioni në vitet 1991-92, i cili, edhe pse i nevojshëm për Gjermaninë, përfundoi të jetë tepër i ngushtë për pjesën tjetër të Sistemit Monetar Evropian, dhe që çoi në largimin e sterlinës nga ky sistem dhe zhvlerësimin e disa prej monedhave të Sistemit Monetar Evropian.

Euro filloi tregtimin më 1 janar 1999, me një kurs këmbimi 1.18 kundrejt dollarit amerikan, por u zhvlerësua shpejt me pothuajse 30 për qind, në një nivel më të ulët prej 0.82 euro për dollar në tetor të vitit 2000 – për shkak të normave të larta të interesit në SHBA dhe ribalancimi i rezervave valutore të vendeve të euros, i cili bëri që Banka Qendrore Evropiane, BQE të ndërhyjë në tregjet valutore për ta stabilizuar monedhën e porsalindur.

Prej aty, një vlerësim pothuajse i pandërprerë, i nxitur nga euforia në periferi të eurozonës që inkurajoi flukset e kapitalit, por edhe akumulimin e çekuilibrave deri në 1.60 euro për dollar në vitin 2008. Shenjat e para të krizës financiare globale, me pezullimin e tërheqjeve të likuiditetit në disa fonde franceze dhe mungesën e kapitalit të disa bankave gjermane si pasojë e humbjeve në investimet e tyre në hipotekat subprime amerikane, shënuan maksimumin e euros.